هیدروسفالی چیست؟
هیدروسفالی تشکیل مایع مغزی نخاعی (CSF) درحفره های مغز یا بطن است. این مایع بطور طبیعی در بطن مغز تولید می شود، اطراف مغز و نخاع حرکت می کند و جذب میشود و سپس با CSF جدید جایگزین می شود. هیدروسفالی یک وضعیت مزمن است، می تواند در کنترل شود اما درمان نمی شود.
تجمع مایع اضافی اندازه بطن را افزایش می دهد و موجب فشاربرمغزمی شود. فشار بیش ازحد مایع مغزی نخاعی همراه با هیدروسفالی می تواند به بافت مغز آسیب می رساند و موجب نقصان عملکرد مغز شود.
هیدروسفالی می تواند در تمام رده های سنی اتفاق بیفتد. اما بین کودکان و بزرگسالان 60 سال و بیشتر رایج تر است. جراحی هیدوسفالی می تواند سطح مایع مغزی نخاعی طبیعی را بازیابی و حفظ کند. بعضی از عملکردهای CSF به این موارد اشاره دارد:
- محافظت مغز و نخاع از جراحت. این مایع بعنوان جذب کننده شوک در مغز و نخاع عمل می کند.
- تغذیه سلولهای مغز که به عملکرد آن کمک می کند. این مایع مانند وسیله نقیله تحویل مواد غذایی به مغز و نخاع عمل می کند.
- حمل مواد زائد از سلولهای سلولهای مغزی. این مایع بین جمجمه ونخاع جریان دارد و تغییرات فشار در مغز را تنظیم می کند.
- CSF اطراف مغز و نخاع در یک مسیر مشخص حرکت می کند. وقتی مقدار زیادی از این مایع درهرنقطه ای از این مسیر مسدود شود، می تواند بطن مغزی را منبسط و به مغز فشار وارد کند. این حالت هیدروسفالی نامیده می شود.
دو نوع هیدروسفالی وجود دارد:
برقراری ارتباط با هیدروسفالی ، افزایش فشار ناشی از CSF است که به درستی جذب نمی شود.
عدم ارتباط با هیدروسفالی تجمع فشار از CSF در هنگام ایجاد انسداد در مغز است. بعضی دلایل این حالت می تواند تومور، انعقاد خون یا باریک شدن قسمتی از مسیر CSF هنگام تولد باشد.
بیماری که با هیدروسفالی متولد شده است هیدروسفالی مادرزادی دارد. این نوزادان آسیب مغزی دائم دارند.این نارسایی می تواند موجب چندین عارضه بلند مدت شود ازجمله عدم توانایی یادگیری، مشکل تکلم، مشکل حافظه، طیف توجه کوتاه مدت، مهارتهای سازمان، مشکل دید مانند عدم دید وچشمک زدن، مشکلات هماهنگی فیزیکی، صرع آنهایی که بعداز تولد و درجریان زندگی مبتلا به این نارسایی می شوند هیدروسفالی اکتسابی دارند. این عارضه می تواند برکودکان و بزرگسالان تاثیر بگذارد. معمولا بعد از یک بیماری یا جراحت ایجاد می شود
هیدروسفالی با فشار طبیعی معمولا فقط در بزرگسالان اتفاق می افتد. برای مثال ممکن است بعد از آسیب جدی به مغز یا عارضه یک مشکل پزشکی، جراحی جمجمه، خونریزی، مننژیت یا تومور ایجاد شود. متاسفنه علت اکثر موارد NPH ناشناخنه است و به سختی تشخیص داده می شود که بیشر اوقات بر بیماران بالای 60 سال تاثیر می گذارد. مشکل حرکتی، زوال عقل و بی اختیاری ادرار نشانه های اصلی هیدروسفالی فشار طبیعی است
علائم و نشانه های هیدوسفالی در بزرگسالان
- سردرد
- تهوع
- تمرکز سخت چشم
- قدم زدن و راه رفتن لرزان
- ضعف پا
- افتادن ناگهانی
- غیرقابل تحمل بودن
- تغییر در رفتار و شخصیت
- تشنج
- خواب آلودگی
علائم و نشانه های هیدروسفالی در کودکان
اگر کودک شما هیدروسفالی دارد، پزشک کودک را معاینه می کند وآزمایشانی را انجام می دهد. کودک ممکن است بعضی یا تمام علائم زیر را داشته باشد.
- سردرد
- تغذیه ضعیف
- استفراغ و بیحسی
- خستگی (خواب بیش از معمول، سخت بیدار شدن، عدم تمایل به بازی طبق معمول، بیدار یا هشیار نیست
- تغییر در شخصیت، رفتار یا عملکرد مدرسه
- فقدان هماهنگی
- تغییر در دید
- سر بزرگ (پزشک می تواند سر را اندازه گیری کند)
- کج خلق به نظر می رسد(به راحتی یا بدون دلیل گریه می کند)
- تشنج
- رگهای پوست سر بسیار قابل توجه است
- کندی در رسیدن به مراحل رشد (برای مثال: آهسته غلطیدن، آهسته نشستن)
- چشمهای غروب آفتاب، وقتی چشمها همیشه رو به پایین به نظر می رسد و نمی تواند رو به بالا نگاه کند
تشخیص هیدروسفالی
هیدروسفالی با تصویر برداری شامل سی تی اسکن، ام آر آی یا سونوگرافی تشخیص داده می شود. این فناوری ها دیدگاهی متفاوتی از آنچه در مغز صورت می گیرد را به پزشک ارائه میدهد. تصویربراری ممکن است انسداد یا تشکیل مایع مغزی نخاعی را نشان دهد.
هیدورسفالی قبل از تولد نوزاد با استفاده از ام آر آی و سونوگرافی گاهی اوقات تشخیص داده می شود.سی اسن و ام آر آی بیمار را ملزم می کند بی حرکت بماند هنگامی که تصویر برداری انجام می شود، بعضی کودکان باید آرام بخش دریافت کنند تا آنها را در حین تصویربردای بی حرکت نگه دارد.
سابقه پزشکی بیمار و معاینات فیزیکی، معاینات کامل عصب شامل آزمایشات تشخیصی در صورت نیاز، پرسشهای خاص در تعیین نشانه هایی که منجر به این نارسایی شده اند مواردی است که پزشک انجام می دهد.
درمان هیدرسفالی
هیدروسفالی درمان و داروی موثری ندارد. اغلب کودکان باید جراحی شوند. هدف کم کردن فشار داخل مغز با ایجاد مسیر دیگری برای CSF است که از مغز تخلیه و جذب می شود. دو نوع جراحی برای درمان این بیماری وجود دارد
متداولترین درمان قراردادن شانت است. شانت با حرکت مایع از ناحیه ای است که CSF زیادی وجود دارد به ناحیه دیگری است که می تواند در بدن جذب شود عمل می کند
بعضی کودکان با هیدروسفالی غیر ارتباطی می توانند جراحی ونتیکولوستومی اندوسکوپی سوم (ETV) داشته باشند. این جراحی یک دهانه ورودی ایجاد می کند تا به CSF اجازه دهد در و اطراف مغز جریان یابد همانطور که باید باشد.
جراحی شانت:
شانت یک لوله نازک است که مایع مغزی نخاعی اضافی را از بطن های مغز به قسمتهای دیگر بدن تخلیه می کند. شانت معمولا پلاستیکی وکوچک است.مجهز به شیری است که مایع می تواند درمغز جریان داشته باشد اما به مسیر دیگری بازنمی گردد. شانت سوند بطنی نیز گفته می شود. این جراحی تحت بیهوشی عمومی انجام می شود یعنی بیمار در طول جراحی خواب است.
جراحی ونتریکولوستومی اندوسکوپی سوم
این جراحی یک سوراخ کوچک داخل مغز ایجاد می کند تا به CSF اضافی امکان دهد به قسمت دیگر مغز تخلیه شود، جایی که مایع جذب می شود. این جراحی معمولا تحت بیهوشی عمومی انجام می شود. جراح یک سوراخ کوچک در جمجمه ایجاد می کند و اندوسکوپ را داخل بطن قرارمی دهد. بطن فضایی داخل مغز است که با CSF پرشده است
