سکته مغزی

سکته مغزی چیست؟

زمانی که قسمتی از مغز ذخیره خونی خود را از دست می دهد و عملکرد آن متوقف می شود، سکته مغزی اتفاق می افتد و موجب میشود قسمتی از بدن که مغز آسیب دیده را کنترل می کند، انجام فعالیت را متوقف کند. سكته مغزي حادثه مغزی عروقی نیز نامیده می شود.

هنگام سکته مغزی ، رگ خونی پاره می شود و خونریزی می کند، سکته یا انسداد عروق از تامین خون و اکسیژن به بافت مغزي جلوگیری می کند. سكته مغزي یک فوریت پزشکی است و درمان سریع حیاتی است. اقدام اولیه می تواند آسیب مغزی و سایر عوارض را کاهش دهد. سلولها و بافت مغزی بدون اکسیژن آسیب می بینند و درعرض چند دقیقه می میرند.

علائم سکته مغزی

عدم جریان خون در مغز به بافت های مغزی آسیب می رساند. اگر فردی که دچار حمله مغزی شده است زودتر تحت درمان قرارگیرد، احتمالا نتیجه بهتری خواهد داشت. به همین دلیل، با دانستن علائم این عارضه، می توان سریع اقدام کرد. علائم سکته مغزی می تواند شامل موارد زیر باشد:

• فلج شدن
• بی حسی یا ضعف در بازو، صورت، پا بویژه یک طرف بدن
• مشکل تکلم و فهمیدن کلمات
• گیجی
• تکلم مبهم
• عارضه بینایی مانند مشکل در بینایی یک یا هر دو چشم با دید سیاه یا تاری یا دوبینی
• مشکل راه رفتن یا هماهنگی اندام
• سرگیجه
• سردرد ناگهانی و شدید با علت ناشناخته
• حمله مغزی مستلزم رسیدگی فوری پزشکی است. درمان سریع کلید جلوگیری از نتایج زیر است:
• آسیب مغزی
• ناتوانی بلند مدت
• مرگ

علائم سکته مغزی در زنان

درحالی که بعضی علائم سکته مغزی بین زنان و مردان یکسان است، بعضی علائم در زنان رایج تراست. علائم حمله مغزی که بیشتر در زنان انفاق می افتد موارد زیر را دربرمی گیرد:

1. تهوع یا استفراغ
2. توهم
3. درد
4. ضعف عمومی
5. کوتاهی تنفس یا مشکل تنفسی
6. ازهوش رفتن یا ازدست دادن هوشیاری
7. تشنج
8. گیجی، عدم پاسخگویی، گمراهی
9. تغییر ناگهانی رفتاری بویزه آشفتگی
10. زنان بیش از مردان براثر سکته مغزی می میرند.

علائم سکته مغزی در مردان

مردان نسبت به زنان در سنین جوانی حمله مغزی دارند اما احتمال مرگ ناشی از این عارضه را خواهند داشت. زنان ومردان می توانند علائم و نشانه های مشابه حمله مغزی را داشته باشد. با این وجود، بعضی علائم حمله بیشتر اوقات درمردان اتفاق می افتد. این علانم را می توان نام برد:

1. افتادگی یک طرف صورت
2. اختلال گفتار، دشواری در گفتار و مشکل در درک گفتار دیگران
3. ضعف بازو یا عضله در یک طرف بدن

انواع سکته مغزی :

نوع سکته مغزی بر درمان و بهبودی بیمار تاثیر می گذارد. سکته مغزی در سه مقوله تعریف می شود: سكته مغزي ایسمکی (انسدادی)، هموراژیک(خونریزی)، سکته مغزی ایسمک گذرا (خفیف)

این سه مقوله به انواع دیگر سکته مغزی تقسیم می شود.

• حمله مغزی امبولی
• سکته ترومبوتیک
• سکته داخل مغزی
• سکته مغزی زیر عنکبوتیه

سکته مغزی ایسمک:

دراین سکته، سرخرگ تامین کننده خون در مغزی باریک یا مسدود می شود. این انسداد به دلیل لخته خون یا کاهش شدید جریان خون است. این موارد می تواند براثر تکه های پلاکت به دلیل پارگی آترواسکلروز و انسداد رگ خونی ایجاد شود. دو نوع از متداولترین سكته مغزي ایسمک سکته امبولی و ترومبوتیک است.

سکته ترومبوتیک زمانی اتفاق می افتد که لخته خون در یکی از سرخرگهای تامین کننده خون به مغز تشکیل می شود. لخته خون از جریان خون عبور می کند و در رگ خونی ساکن می شود که منجر به انسداد جریان خون می شود. سکته امبولی زمانی است که لخته خون یا سایر باقی مانده ها در بخش دیگری از بدن شکل می گیرد و به مغز می رسد.

سکته مغزی امبولی یکی از دو نوع سکته ایسمک است و زمانی اتفاق می افتد که لخته خون در بخش دیگری از بدن اغلب در قلب یا سرخرگهای قفسه صدری فوقانی و گردن شکل می گیرد و در جریان خون به سمت مغز حرکت می کند. لخته خون در سرخرگ مغزگیر می کند. جریان خون را متوقف می کند و موجب سکته مغزی می شود. این سکته می تواند براثر نارسایی قلبی باشد. فیبراسیون دهلیزی نوع رایج ضربان قلب نامنظم است که می تواند موجب لخته خون در قلب شود. این لخته ها ممکن است در جریان خون جابجا شود و به سمت قلب حرکت کند.

حمله ایسمکی گذرا:

این سکته اغلب سكته مغزي خفیف گفته می شود و زمانی اتفاق می افتد که جریان خون به مغز موقتا مسدود می شود. علائمی که شبیه علائم سكته مغزي کامل هستند معمولا موقتی است و بعد از چند دقیقه یا ساعا ناپدید می شود. سکته مغزی گذرا براثر لخته خون ایجاد می شود و بعنون هشدار سکته کامل عمل می کند.

سکته مغزی هموراژیک:

این سکته زمانی اتفاق می افتد که یک سرخرگ مغزی پاره می شود و خون نشت می کند. خون سرخرک فشار زیاد بر جمجمه و تورم در مغز ایجاد می کند و به سلولها و بافت مغز آسیب می رساند.

دو نوع سكته مغزي هموراژیک سکته داخل مغزی و زیرعنکبوتیه است. سکته داخل مغزي رایج ترین سکته هموراژیک است و زمانی اتفاق می افتد که بافت اطراف مغز بعد از پاره شدن سرخرگ با خون پرمی شود. سکته زیرعنکبوتیه کمتر رایج است. این سکته موجب خونریزی در ناحیه بین مغز و بافت های آن می شود.

چه چیز موجب سکته مغزی می شود؟

علت سكته مغزي به نوع سکته بستگی دارد. سه نوع اصلی سكته مغزي حمله ایسمکی گذرا، ایسمکی و هموراژیک است.

سکته ایسمکی گذرا از انسداد موقت در سرخرگ منتهی به مغز ایجاد می شود. انسداد معمولا لخته خون است و جریان خون را به نقاط خاصی از مغز متوقف می کند. این سکته چند دقیقه تا چند ساعت طول می کشد و سپس انسداد حرکت می کند و جریان خون به وضعیت طبیعی خود عمل می کند.

سکته هموراژیک براثر پارگی یا نشت رگ خونی ایجاد می شود. خون دراطراف یا داخل بافتهای مغز تراوش می کند و موجب فشار و آسیب دیدگی سلولهای مغزی می شود.

فاکتورهای سکته مغزی

فاکتورهای مشخصی مشکوک به سکته مغزی هستند. می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• رژیم غذایی:

رژیم غذایی ناسالمی که خطر سكته مغزي را افزایش می دهد یکی از موارد زیر است:

نمک

چربی های اشباع شده

چربی های ترانس

کلسترول

• عدم فعالیت:

عدم فعالیت یا ورزش نکردن می تواند خطر ابتلا به سكته مغزي را افزایش دهد. توصیه می شود بزرگسالان حداقل دو ساعت ونیم در هفته ورزش آیروبیک داشته باشند. ورزش می تواند پیاده روی سریع چند بار در هفته باشد.

• مصرف الکل:

اگر نوشیدنی های الکلی زیاد بنوشید، خطر سكته مغزي افزایش می یابد. مصرف الکل باید به اعتدال باشد. یعنی بیش از یک نوشیدنی در روز برای خانمها و بیش از دو نوشیدنی برای مردان نباشد. بیش از این مقدار می تواند فشار خون و تریگلیسرید را بالا ببرد که موجب تصلب شرائین شود.

• مصرف تنباکو:

مصرف تنباکو به هرشکلی خطر سكته مغزي را افزایش می دهد چون به رگ های خونی و قلب آسیب می رساند.

• سابقه شخصی

فاکتورهای شخصی برای سكته مغزي وجود دارد که نمی توانید کنترل کنید. سکته می تواند به این موارد مرتبط باشد:

• سابقه خانوادگی:

خطر سكته مغزي در بعضی از خانواده های به دلیل سلامت ژنتیکی مانند فشار خون بالا بیشتر است.

• جنسیت:

زنان و مردان می توانند سكته مغزي داشته باشند، در زنان بیشتر از مردان در همه سنین متداول تر است

• سن:

هرچه سن شما افزایش می یابد، بیشتر احتمال سكته مغزي وجود دارد

• نژاد و قومیت:

قفقازی ها، آمریکایی، آسیایی ها و اسپانیایی ها کمتر از آمریکایی-آفریقایی، بومی های آلاسکا و سرخپوستان آمریکا مبتلا به سكته مغزي هستند.

• سابقه سلامتی:

بعضی شرایط خاص پزشکی به خطر سكته مغزي مربوط هستند. این شرایط عبارتند از:

1. حمله مغزی در گذشته یا سكته مغزي ایسمکی گذرا
2. فشار خون بالا
3. کلسترول بالا
4. نارسایی قلبی مانند انسداد شریان قلب
5. نقص دریچه قلب
6. بزرگ شدن حفره قلب و ضربان نامنظم قلب
7. بیماری سلول داسی  شکل
8. دیابت

تشخیص سکته مغزی

پزشک سابقه پزشکی را بررسی می کند. این سوابق می تواند این موضوعات باشد:

چه داروهایی مصرف می کنید؟

فشار خون

ضربان قلب

پزشک با معاینه فیزیکی توازن، هماهنگی، ضعف، بیحسی بازو، صورت یا پا، علائم گیجی، نارسایی دید را بررسی می کند.

پزشک آزمایشاتی را انجام می دهد، آزمایشات متعددی در تشخیص سکته استفاده می شود. این آزمایشات به پزشک کمک می کند تا تعیین کند:

آیا سكته مغزي در گذشته داشته اید؟

علت سکته چه بوده است؟

چه بخشی از مغز مورد حمله بوده است؟

آیا در مغز خونریزی داشته اید یا خیر؟

آزمایشات تشخیص سکته مغزی به پزشک کمک می کند تا مشخص کند آیا سكته مغزي داشتید یا مشکل دیگری را حذف کند. این آزمایشات موارد زیر را شامل میشود:

آزمایش خون

پزشک چندین آزمایش خون تجویز می کند که می تواند این موضوعات را تعیین کند:

قند خون

عفونت

سطح پلاکت

لخته خون چقدر سریع است؟

ام آر ای و سی تی اسکن: اگر بافت مغز یا سلول مغزی آسیب دیده است، ام آرآی انجام می شود. سی تی اسکن تصویر واضح و دقیق از مغز می دهد وهرگونه خونریزی یا آسیب به مغز را مشخص می کند. همچنین سایر مشکلات مغزی که می تواند موجب بروز علائم شود را نشان می دهد.

الکتروکاردیوگرام: این آزمایش ساده فعالیت الکتیکی قلب را ثبت می کند، ریتم را اندازه می گیرد و ثبت می کند چقدر قلب تند می زند.

آنژیوگرام مغزی : آزمایش دیگری که پزشک تجویز می کند آنژیوگرام مغزی است تا حمله مغزی را نشان دهد. آنژیوگرام مغزی انسداد یا لخته های خون که ممکن است موجب علائم شود را نشان می دهد

سونوگرافی کاروتید : اسکن دوپلکس کاروتید نیز گفته می شود و می تواند ذخیره چربی (پلاگ)در سرخرگهای کاروتید تامین کننده خون در صورت، گردن و مغز را نشان دهد.

درمان سکته مغزی :

از آنجایی که سكته مغزي هموراژیک و ایسمکی علتها و اثرات مختلفی در بدن دارند، مستلزم درمان های مختلفی هستند. تشخیص سریع در کاهش آسیب مغزی و درمان آن با استفاده از روش مناسب درمان بسیار مهم است.

دارو: جراحی یا فرایندهای دیگری ممکن است در جلوگیری از خونریزی و نجات بافت مغزی ملزم باشد. برای مثال، فرایند عروق داخلی می تواند در درمان سکته مغزی هموراژیک استفاده شود و پزشک یک لوله بلند در سرخرگ اصلی پا یا بازو قرارمی دهد و آن را به ناحیه ضعیف یا شکسته در رگ خونی حرکت دهدو لوله به ابزاری نصب می شود و آسیب را ترمیم می کند یا از خونریزی جلوگیری می کند.

جراحی: سكته مغزي هموراژیک را می توان با جراحی درمان کرد. اگر خونریزی براثر آنوریسم پاره شده باشد، یک گیره فلزی را می تواند در محل قرارداد و خونریزی را متوقف کرد.

بعد از سكته مغزي ، ممکن است شما نیاز به توانبخشی داشته باشید. پیش از ترخیص، مددکاران اجتماعی می توانند به شما کمک کنند.